Cần Thơ: Làm rõ loài và nguồn gốc cây thủy tùng ghép – Bài học về bảo tồn và quản lý nguồn gen quý hiếm
Những ngày gần đây, thông tin xoay quanh việc ông Huỳnh Công Thống (cù lao Tân Lộc, TP. Cần Thơ) đã hơn 20 năm nghiên cứu, ghép và nhân giống thành công cây thủy tùng – một loài thực vật quý hiếm thuộc Nhóm IA trong Sách Đỏ Việt Nam – đã thu hút sự quan tâm lớn của dư luận. Trước sự việc này, các cơ quan chức năng thành phố Cần Thơ đã nhanh chóng vào cuộc để khảo sát, giám định loài và xác định nguồn gốc cây nhằm đảm bảo tính khoa học, pháp lý và phù hợp với định hướng bảo tồn đa dạng sinh học.
Kết quả khảo sát ban đầu tại vườn cây thủy tùng
Theo ông Ngô Chí Điện – Chi cục trưởng Chi cục Phát triển Nông thôn và Kiểm lâm TP. Cần Thơ, qua kiểm tra thực tế tại vườn nhà ông Huỳnh Công Thống, cơ quan chức năng ghi nhận có tổng cộng 17 cá thể cây được gọi là thủy tùng. Trong đó, 1 cây đã trồng được khoảng 19 năm, có đường kính gốc lên tới 161cm, cao khoảng 12m; 16 cây còn lại được trồng khoảng 17 năm, đường kính gốc dao động từ 60–75cm, chiều cao từ 8–10m.
Về hình thái, các cá thể này có nhiều đặc điểm tương đồng với loài thủy tùng (Glyptostrobus pensilis (Staunt.) K. Koch) – loài thực vật rừng quý hiếm nằm trong Sách Đỏ Việt Nam. Tuy nhiên, để đưa ra kết luận chính xác, các cơ quan chuyên môn như Viện Sinh học và đơn vị giám định loài sẽ tiếp tục phối hợp nhằm xác định danh pháp khoa học cũng như nguồn gốc cây mẹ.
Đây là bước bắt buộc nhằm tránh nhầm lẫn giữa các loài có hình thái gần giống nhau, đồng thời đảm bảo tuân thủ chặt chẽ các quy định của pháp luật hiện hành về bảo vệ loài nguy cấp, quý, hiếm.
https://vigen.vn/wp-content/uploads/2025/09/chuoi-var-cay-mo-5.webp
Tâm huyết của người dân trong công tác bảo tồn
Ngành chức năng ghi nhận và đánh giá cao sự tâm huyết, bền bỉ của ông Huỳnh Công Thống trong việc nghiên cứu, gìn giữ và nhân giống các loài cây quý hiếm suốt nhiều năm qua. Việc một cá nhân chủ động tìm tòi, học hỏi và áp dụng các phương pháp nhân giống, ghép cây thể hiện tinh thần trách nhiệm với môi trường và phù hợp với chủ trương bảo tồn nguồn gen thực vật của ngành nông nghiệp.
Ở góc độ khoa học và thực tiễn, những nỗ lực như vậy cũng cho thấy vai trò ngày càng rõ nét của người dân trong bảo tồn đa dạng sinh học, bên cạnh các viện nghiên cứu và cơ quan quản lý nhà nước. Những kiến thức, công nghệ về giống cây, bảo tồn và nhân giống hiện nay cũng đang được chia sẻ ngày càng nhiều trên các nền tảng chuyên ngành như https://vigen.vn/, giúp người làm nông nghiệp và nghiên cứu sinh học tiếp cận thông tin một cách bài bản và cập nhật.
Khía cạnh pháp lý cần được làm rõ
Tuy nhiên, từ góc độ quản lý nhà nước, ông Ngô Chí Điện nhấn mạnh rằng nếu cây được xác định đúng là thủy tùng – loài thực vật rừng nguy cấp, quý, hiếm thuộc Nhóm IA theo Nghị định 06/2019/NĐ-CP và Nghị định 84/2021/NĐ-CP – thì mọi hoạt động khai thác, mua bán, tặng cho vì mục đích thương mại đều bị nghiêm cấm, trừ trường hợp phục vụ nghiên cứu khoa học, bảo tồn hoặc chuyển giao phi thương mại và phải có sự cho phép của cơ quan có thẩm quyền.
Đáng chú ý, dù cây thủy tùng trong vườn nhà ông Thống được nhân giống bằng phương pháp ghép trên gốc cây khác (như cây bụt mọc), thì phần cây ghép vẫn được xác định là cá thể của loài nguy cấp, quý, hiếm. Vì vậy, việc mua bán hay trao đổi thương mại vẫn không được phép theo quy định pháp luật hiện hành.
Hướng đi hài hòa giữa bảo tồn và phát triển
Trong thời gian tới, Chi cục Phát triển Nông thôn và Kiểm lâm TP. Cần Thơ sẽ tiếp tục phối hợp với các đơn vị chuyên môn và chính quyền địa phương để làm việc cụ thể với ông Huỳnh Công Thống. Nội dung làm việc tập trung vào việc xác định nguồn gốc cây mẹ, quy trình nhân giống, cũng như hướng dẫn các thủ tục cần thiết nếu ông có nguyện vọng đăng ký cơ sở bảo tồn hoặc chuyển giao phục vụ nghiên cứu khoa học.
Việc này nhằm đảm bảo hài hòa giữa yêu cầu quản lý nhà nước và lợi ích chung của cộng đồng, đồng thời tạo điều kiện để các cá nhân có tâm huyết tham gia bảo tồn nguồn gen quý hiếm một cách hợp pháp, bền vững.
Ý nghĩa của việc nhân giống loài quý hiếm
Dù hiện nay chưa có thống kê đầy đủ về số lượng cây thủy tùng được trồng trong vườn nhà dân, nhưng theo lãnh đạo Chi cục Phát triển Nông thôn và Kiểm lâm TP. Cần Thơ, việc người dân quan tâm trồng và nhân giống loài cây này – nếu thực hiện đúng quy định – có thể mang lại nhiều lợi ích thiết thực như: gia tăng số lượng cá thể ngoài tự nhiên, hình thành các quần thể “dự trữ gene”, giảm áp lực khai thác lên quần thể tự nhiên đang suy giảm.
Bên cạnh đó, hoạt động này còn góp phần phục hồi nguồn gene, nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo tồn đa dạng sinh học và tạo tiền đề cho các chương trình nghiên cứu, phục hồi loài trong tương lai. Tương tự như việc lựa chọn giống cây trồng phù hợp để rút ngắn thời gian ra trái, cho hiệu quả kinh tế cao – ví dụ như sự so sánh giữa dừa sáp và dừa thường được phân tích tại https://vigen.vn/khi-nao-nen-thu-hoach-chuoi-de-dat-nang-suat-cao-nhat/ – thì trong bảo tồn, việc hiểu rõ đặc tính loài và tuân thủ quy định pháp lý cũng đóng vai trò then chốt.
Khuyến nghị từ cơ quan quản lý
Lãnh đạo Chi cục Phát triển Nông thôn và Kiểm lâm TP. Cần Thơ khuyến nghị, các cá nhân, tổ chức có mong muốn nghiên cứu, nhân giống hoặc bảo tồn loài nguy cấp, quý, hiếm cần chủ động tìm hiểu kỹ về pháp lý. Cụ thể, phải có hồ sơ chứng minh nguồn gốc hợp pháp của cây mẹ, đăng ký cơ sở gây trồng hoặc bảo tồn nguồn gene theo quy định, chỉ thực hiện hoạt động vì mục đích nghiên cứu, bảo tồn, không thương mại hóa và tuân thủ đầy đủ các thủ tục xin phép khi vận chuyển, trưng bày hay chuyển giao.
Câu chuyện về cây thủy tùng ghép tại Cần Thơ không chỉ là vấn đề giám định loài, mà còn là lời nhắc nhở quan trọng về trách nhiệm chung trong việc bảo tồn nguồn tài nguyên sinh học quý giá của quốc gia – nơi mà khoa học, pháp luật và tâm huyết của người dân cần song hành để đạt được hiệu quả bền vững lâu dài.